Ruch jest podstawowym bodźcem rozwojowym, stanowi też jeden ze wskaźników rozwoju i zdrowia. Okres przedszkolny jest szczególnie znaczący dla kształtowania motoryki dziecka. Dziecko nabywa wówczas pewnych umiejętności, które w dalszych etapach życia jedynie doskonali.

SPORT TO ZDROWIE KAŻDY PRZEDSZKOLAK CI TO POWIE

Największy wpływ na prawidłowy rozwój dziecka mają rodzice i nauczyciele. Oni przebywają z dzieckiem najdłużej i są dla niego wzorami, przekazują wiadomości, umiejętności i nawyki. W przedszkolu i w domu uczy się ono nowych ruchów i doskonali zdobyte umiejętności. Nauczyciele i rodzice mogą i powinni, tak kształtować rozwój ruchowy dziecka, aby uzyskać zdrowe, sprawne dziecko o zdrowej sylwetce.

Formy aktywności ruchowej
Podstawowymi formami, środkami oddziaływania dydaktyczno-wychowawczego w procesie kształcenia i wychowania fizycznego dzieci w wieku przedszkolnym są: zabawy ruchowe: gry ruchowe, ćwiczenia gimnastyczne, pływanie, wycieczki, ćwiczenia i gry terenowe, sporty zimowe. Stanowią one określone wartości kształcące, zdrowotno-higieniczne i wychowawcze pod jednym warunkiem – muszą być swoją treścią dostosowane do możliwości rozwojowo-poznawczych dziecka.

Zabawy ruchowe są formą działalności charakterystyczną dla wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego, najbardziej odpowiadają potrzebom dziecka, wynikającym z właściwości rozwoju. Oparte na formach ruchu, jak: chód, skok, rzut, pełzanie itp., przyczyniają się do podnoszenia ogólnej sprawności fizycznej i rozwoju psychomotorycznego dziecka.

Gry ruchowe tym różnią się od zabaw ruchowych, że występuje w nich element współzawodnictwa indywidualnego i zespołowego. Ta zintensyfikowana forma rozwija ruchu daje okazję do kształtowania nie tylko sprawności i umiejętności, ale także rozwija procesy poznawcze, takie jak: koncentracja uwagi, pamięć, zdolność analizowania, wnioskowania i podejmowania decyzji. Ponadto gry ruchowe mają znaczenie w emocjonalnym, społecznym i moralnym rozwoju dziecka. Praca w zespołach wdraża do współżycia i współdziałania. Uczy panowania nad sobą, koleżeństwa, uczciwości, przestrzegania przepisów, odpowiedzialności i współodpowiedzialności za zespół i na rzecz zespołu. Rozbudza motywację wewnętrzną, jaką niesie radość z sukcesu, sprawdzenie swoich zdolności na tle grupy.

Ćwiczenia gimnastyczne, decydują o formowaniu się prawidłowej postawy ciała. Stanowią główny zabieg profilaktyczny zabezpieczający przed powstawaniem zniekształceń postawy w ustalających się krzywiznach kręgosłupa oraz są jedynym środkiem korekcyjnym – terapeutycznym w przypadku już zaistniałych odchyleń w statyce ciała.

Pływnie jest sportem uniwersalnym, warunkującym wszechstronnie harmonijny rozwój całego aparatu ruchowego, zwłaszcza siły mięśni, wzmacnia układ nerwowy oraz sercowo – naczyniowy i oddechowy. Pozytywnie działa również na wygląd skóry. Pływanie traktowane jest także jako odpoczynek, odprężenie, odciążenie dla kręgosłupa, stanowi doskonały i bardzo potrzebny relaks.

Wycieczki, ćwiczenia i gry terenowe, sporty zimowe stymulują i modyfikują prawidłowy rozwój fizyczny i psychomotoryczny dziecka. Uczą zaradności, odwagi, wytrwałości, wiary we własne siły. Uwrażliwiają na piękno przyrody. Wyzwalają w dzieciach radość i postawę koleżeńskości. Pozwalają zaspokoić naturalną potrzebę ruchu i chęć ruchu, dają okazję do rozładowania napięć emocjonalnych.

Omawiane formy aktywności ruchowej odbywają się na świeżym powietrzu, dzięki czemu dotleniają, hartują, uodparniają organizm.

Oto kilka porad i wskazówek dla rodziców ułatwiających wspólne zabawy z dziećmi.

Gimnastyka ma być dla dziecka wesołą i radosną zabawą a dorosły powinien ćwiczyć razem z dzieckiem. Nie należy wydawać poleceń, komenderować, pouczać i ciągle upominać. Najlepiej gdy dziecko wraz z dorosłym bawi się w zabawy naśladowcze np. Skaczące piłeczki (podskoki obunóż), Wiatr i liście (skłony na boki i wirowanie dookoła siebie), Zabawy kotków (chodzenie na czworakach za piłką, wykonywanie kociego grzbietu), Zanieś misiowi śniadanie (przenoszenie na tacy drobnych klocków). Tego typu zabawy nie tylko sprzyjają rozwojowi sprawności ruchowej ale także pobudzają wyobraźnię i fantazję a także podsuwają pomysły do różnorodnych zabaw tematycznych.

Dzieci bardzo chętnie popisują się swoimi umiejętnościami i dlatego dobrze jest też nadawać ćwiczeniom gimnastycznym charakter nie tylko zabawowy ale także zadaniowy np. Przejdź po pniu drzewa....., Biegnij slalomem pomiędzy drzewami (ustawionymi przeszkodami) ...., Idź przed siebie z książką położoną na głowie...., Skacz raz na jednej, raz na drugiej nodze .....Podczas takich ćwiczeń dzieci wykazują się odwagą, sprytem, wytrwałością a także odczuwają radość z osiągniętego celu.

Organizując zabawy ruchowe i ćwiczenia gimnastyczne koniecznie należy zadbać o warunki higieniczne i zdrowotne. Jeżeli nie odbywają się one na powietrzu to należy pamiętać, że pokój musi być odkurzony i przewietrzony a dziecko przebrane w wygodny strój sportowy.
Zabawy terenowe z pokonywaniem naturalnych przeszkód, gry zespołowe, zawody sportowe należy prowadzić na powietrzu, gdyż mają ogromny wpływ na zdrowie dziecka i jego odporność. Dlatego należy (bez względu na pogodę) organizować dzieciom zabawy w wodzie (pływanie) i z wodą (np. puszczanie okręcików w basenie, wlewanie lub przelewanie wody) , na śniegu (lepienie bałwana, rzucanie śnieżkami, jazda na sankach i nartach) i lodzie (jazda na łyżwach).

Dziecko 3 letnie

W czasie zabaw warto zachęcać do przekraczania niskich przeszkód, chodzenia po obramowaniu piaskownicy, po zboczach pagórka, przechodzenia pod gałęziami drzew. Ciekawą zabawą są dla 3 latków biegi wężykiem, po obwodzie koła, zatrzymywanie się na dany sygnał. Zabawy z piłką powinny uwzględniać rzuty nie tylko oburącz i prawą ręką, lecz także lewą. Toczenie piłki w chodzie i w biegu sprawia maluchowi szczególną przyjemność, a zarazem jest pożytecznym ćwiczeniem. Specjalny urok mają dla dziecka zabawy na śniegu: ciągnięcie i pchanie sanek, siadanie na nich i schodzenie, zjazdy z niewielkiego pagórka i podchodzenie z sankami pod górę. Latem: wchodzenie do wody, brodzenie po brzegu, podskoki, bieganie wśród rozpryskującej się wody i próby leżenia w wodzie z podparciem się rękami, to doskonałe ćwiczenia ruchowe.

Dziecko 4 letnie

Wykonuje wszystkie opisane ruchy znacznie sprawniej. Stoi na jednej nodze, chodzi np. z podkurczonymi pod spód palcami, również „stopa za stopą" i po narysowanej linii. Potrafi też chodzić po nierównej powierzchni np. po kłodzie drzewa. Przekracza przeszkody o wysokości sięgającej do kolan i szerokości do 30 cm. Bez trudu chodzi po pochyłych płaszczyznach, umie chodzić na czworakach w przód i w tył. Bardzo lubi biegać, zmieniając kierunek, omijając przeszkody. Piłkę umie rzucać oburącz oraz jedną ręką Zabawę na śniegu i w wodzie fascynują również 4 latka. Swobodnie zmienia pozycje w wodzie i demonstruje jeszcze nieporadne ruchy pływania.

Dziecko 5 letnie

W tym okresie rozwojowym bardzo ważnym zadaniem rodziców i nauczycieli jest zwracanie uwagi na prawidłową postawę ciała i poprawną pozycję w siadzie, staniu, chodzie i biegu. W tym wieku dziecko wykonuje chętnie wiele ruchów bardziej precyzyjnych angażujących niektóre grupy mięśni, np. ćwiczenia szyi – skłony, skręty i krążenie głowy, ćwiczenia tułowia – skłony w przód, w tył, w bok, ćwiczenia mięśni brzucha, gdy leży na plecach i wykonuje „rowerek", ćwiczenia stóp – chodzenie na palcach, piętach, z podwiniętymi palcami stóp, chwyty palcami drobnych przedmiotów. W formie zabawy można sprawdzić, czy potrafi utrzymać stopę przed drugą stopą i w tej pozycji stanąć na palcach. Chodzenie na czworakach, przekraczanie przeszkód, biegi. Zabawy wymagające podskoku, np. ze skakanką, czy przez gumę, zabawy w klasy. W tym wieku dzieci lubią ciągnąć się nawzajem na sankach, nie boją się nauki jazdy na łyżwach. Zdaniem specjalistów medycyny sportowej wiek 5 lat jest tym okresem, w którym należy rozpoczynać naukę pływania.

Przy braku ingerencji dorosłych – dzieci zwykle biegają bez umiaru i odpoczynku, wykonując wyłącznie jednakowe ruchy, związane z biegiem. Dla równomiernego rozwoju, chodzi o różnorodność ruchów i podsuwanie nowych pomysłów pod pretekstem „pokaż, czy potrafisz?"

Szkodę przynoszą ciągłe przestrogi: nie biegaj, bo się spocisz, przewrócisz, nie skacz bo skręcisz nogę, itp. Dziecko powinno biegać do woli oraz wykonywać wszechstronne zabawy i ćwiczenia pod okiem dorosłych.

Ruch może być lekarstwem na wiele kłopotów zdrowotnych, jak np. płaskostopie. Od 2 roku życia zapobieganie płaskostopiu polega na zachęcaniu dziecka do chodzenia boso na trawie, piasku, żwirze. Aż do 8 roku życia nie powinno chodzić boso po domowej podłodze!

Ćwiczenia ruchowe na zniwelowanie płaskostopia to np. chodzenie po kamyczkach rozrzuconych na podłodze, chodzenie ze ściśniętymi palcami stóp, ściąganie palcami stopy kocyka. Ruch jest także potrzebny przy otyłości, zaleca się więc szybki marsz, przebywanie jak najwięcej na świeżym powietrzu oraz specjalne ćwiczenia odchudzające. Nadwaga wpływa źle na samopoczucie dziecka wśród rówieśników, a pozbycie się nadmiaru kilogramów znacznie poprawia jego stan psychiczny.

Przykłady prostych ćwiczeń do wykorzystania przez rodziców:

• popychanie kółka patykiem po równej powierzchni
• tor przeszkód
• zabawy z cieniem
• przenoszenie piłki od rodzica do dziecka
• rzuty piłki do bramki z kamyków
• przerzucanie piłki nad gałęzią
• wrzucanie piłki do koszyka zawieszonego na gałęzi
• zabawa 2 piłkami: naprzemienne rzuty i chwyty, dziecko – rodzic
• gra w badbinktona
• zimą: bieg slalomem między patykami, jazda na sankach
• żuty śnieżkami do celu
• zawody: kto rzuci dalej, wyżej, rodzic czy dziecko
• „zwierzyniec" – zabawa naśladująca wybrane zwierzę– jego sposób poruszania się, zachowania.

Masażyki W trakcie codziennych zabaw rodziców z przedszkolakiem, warto znaleźć stałe miejsce dla zabaw opartych na dotyku, które nazywane są masażykami. O tego rodzaju masażu mówi się obrazowo jako o „sercu na dłoni", gdyż jest on formą okazywania dziecku przez rodzica miłości poprzez dotyk.
Masażyki także uczą dziecko: orientacji we własnym ciele, pomagają poznać kierunki (góra-dół, lewo-prawo) i pozwalają mu doznawać różnego rodzaju bodźców dotykowych. Dzieci z natury są bardzo ruchliwe i pobudliwe, mają trudności ze skupieniem uwagi i zrelaksowaniem się. Masażyki pomagają dziecku skoncentrować się na sobie, swoim ciele, dzięki czemu uspokaja się ono i odpręża.

W Przedszkolu Prowadzonym Przez Zgromadzenie Sióstr Pasjonistek w Mucharzu bardzo dużą wagę przywiązuje się do ruchu i do uprawiania sportu przez dzieci. Ułatwieniem dla zaspokojenia potrzeby ruchu jest bezpieczny plac zabaw a także możliwość korzystania z sali gimnastycznej w szkole. Wielką pomocą jest też Trasa Zdrowia przebiegająca na terenie Mucharza z której dzieci często i chętnie korzystają. Codziennie każda grupa wykonuje ćwiczenia poranne jak
i ćwiczy w ciągu dnia. Prowadzone są zajęcia z gimnastyki korekcyjnej i rytmiki wspomagające rozwój fizyczny dziecka. Każdy przedszkolak Ci to powie, że sport to zdrowie.

Opracowała:
s. Jolanta Jabłońska